Voor wie deze tip ‘zomaar’ tegenkomt: naar aanleiding van de 2DOC documentaire ‘Blauw Licht’ schreef ik in December een aantal artikelen over PTSS en het vak van ambulanceprofessional. Aan het einde van die reeks besloot ik een bijdrage te leveren aan de mentale veerkracht en flexibiliteit binnen onze beroepsgroep door een serie korte artikelen te schrijven met steeds 1 tip erin. Vandaag dus Tip #4.
Gemiddeld genomen besteden we allemaal zo’n 25 jaar van ons leven aan slaap. Mijn jongste zoon wordt binnenkort 25! Het is toch bizar dat we zo’n enorm groot deel van ons leven in slaap doorbrengen? Een bijna comateuze toestand, waarin we helemaal passief zijn.
Althans, zo lijkt het en als je kijkt wat slaap ons oplevert, is het ook niet bizar dat we kennelijk zo zijn geprogrammeerd.
Het willen slapen of wakker willen zijn wordt bepaald door twee mechanismen:
- Het Circadiaanse ritme, ofwel de biologische klok
- Slaapdruk veroorzaakt door Adenosine
Het Circadiaanse ritme (circa= rond, dies=dag) is het 24 uurs ritme dat ieder mens heeft en wordt aangestuurd door je interne klok. Deze klok zit precies boven het punt waar de optische zenuwen van je ogen samenkomen: de nucleus suprachiasmaticus. Het is een relatief klein deel van je hersenen, maar regelt de hele cadans die nodig is om in een optimaal 24 uurs ritme te leven. Het dirigeert hersen- en lichaamsfuncties, die ervoor zorgen dat je overdag wakker en alert bent en ‘s nachts juist grotendeels inactief en niet alert.
Deze klok communiceert met de rest van je lichaam en brein door middel van Melatonine, die het door pijnappelklier laat afscheiden. Melatonine geeft door het hele lichaam de boodschap “Het is donker, tijd om te gaan slapen!” Het zorgt ervoor dat je lichaamsfuncties zich gaan richten op slaap. De voorbereidende fase zogezegd. Melatonine is dus niet een slaapmiddel zelf.
Slaapdruk door Adenosine is een lichaamseigen neurotransmitter, die we vanuit ons vak vooral kennen van Protocol 6.9 uit ons protocollenboek.
Hier gebruiken we het om een smal complex tachycardie te behandelen, maar wat doet het dagdagelijks in ons lichaam?
Na een goede nacht slaap, is de Adenosine vrijwel helemaal uit je systeem. Gedurende de dag bouwt de hoeveelheid Adenosine in je lichaam zich op, doordat het vrijkomt wanneer je lichaam energie verbrandt in de vorm van ATP (Adenosine Tri Fosfaat).
De hoge concentratie Adenosine zet de hersendelen die je wakker houden op inactief en de delen die je willen laten slapen op actief.
Nu schreef ik vorige week al, dat we de gevolgen van een paar nachtdiensten gewoonlijk wegspoelen met koffie. De cafeïne die we daarmee tot ons nemen blokkeert de receptoren in de hersenen, die de Adenosine opnemen. Dat heeft een prachtig resultaat: het slaperigheidssignaal wordt niet meer ‘gehoord’, waardoor we ons wakker en alert voelen. Wat heel handig kan zijn als je een spoedrit moet rijden.
Het nadeel is echter wat groter. Cafeïne piekt na een half uur en heeft een halfwaardetijd van vijf tot zeven uur. De kwartwaardetijd is 12 uur. Vier bakken koffie rond het middaguur geeft ‘s avonds om 12 uur dus nog een hele dosis cafeïne in je bloed, die ervoor zorgt dat de slaapdruk die Adenosine geeft, nog steeds wordt geblokkeerd.
Komende weken wil ik dieper ingaan op de relatie tussen goede/voldoende slaap en je mentale flexibiliteit. Om te beginnen daarom een tip om je koffiegebruik en de hoeveelheid slaap een week te meten:
Van Metaal naar Mentaal Tip #4:
- Noteer een week lang het aantal koppen koffie (en andere cafeïne houdende dranken als thee en energiedrank) dat je per dag drinkt. Noteer ook de tijd waarop je deze drinkt.
- Noteer een week lang hoeveel uren slaap je per etmaal hebt.
Tot volgende week, volgende tip!